Historie van Peize

Peize is naar alle waarschijnlijkheid ontstaan rond 1176, althans dat mogen we aannemen na verwijzingen over het dorp als Pezie. De oorsprong van het dorp bevindt zich tussen de zuurweg, de brusselseweg, de westerweg en de oosterweg, waar ten oosten hiervan de hooggelegen es, deze maakt Peize tot een Esdorp. Peize werd volledig omringt door moeras, wat ook in de latere naamgeving verboren staat. De latere benamingen van Peize waren: Pedge (1208), Paitze (1313), Peyze (1358) en Peydse (1360), welke afgeleid zijn van het woord Pedaggia wat staat voor rand of kant van moerasland.

Zoals vele drenthse dorpen behoorde Peize ook tot de Drenthse markeorganisatie, de voorloper van de huidige gemeentes. Rond de 13^e eeuw werden de grenzen vastgesteld en ontstond de Peizer Marke. Deze was afgebakend met grenzen en bevatte de es waar Peize rond opgebouwd is. En de weilanden hierom heen met desbetreffende boerderijen. Deze weilanden werden onderhouden door boeren die deze in leen hadden gekregen. De marke was  eigen baas en werd bestuurd door de vergadering van de eigenerfde boeren (de boerschap). In de marke vergaderingen werden de zaken van plaatselijk belang en de publieke veiligheid besproken, in de vergaderingen werden ook reglementen of willekeuren opgesteld, deze zijn te vergelijken met onze gemeenteverordeningen. Verder werd het onderhoud van gemeenschappelijke eigendommen geregeld. In deze periode, die duurde tot en met het begin van de 19^e eeuw kwam er steeds meer landbouw en veeteelt voor in het dorp Peize. Het vormde inmiddels al geen eigen marke meer en was tot gemeente omgedoopt samen met Eelde. In 1816 werd Peize echter een eigen gemeente. Peize had toen een oppervlakte van 2867 ha en dit was voornamelijk voor agrarisch gebruik, met op de 2^e plaats het woongebied. Deze agrarische grond produceerde veel hop voor de Groningse brouwerijen en Peize heeft zelf ook een eigen brouwerij gehad ( inmiddels omgebouwd tot restaurant) welteverstaan de Peizer Hopbel.

Waar vroeger veel Peizenaren aan landbouw en veeteelt deden, zijn de meesten nu aan het werk in de stad Groningen, met hun huisvesting in Peize. Hierom forenzen zij elke dag naar de stad, en dat is iets wat ook goed te doen is met de korte reistijd tussen Peize en Groningen en de goeie  infrastructuur tussen beide plaatsen. Dit zie je ook aan het uiterlijk van Peize, zo zie je veelal alleenstaande huizen en of 2 onder 1 kap, zie je bijna geen rijtjeshuizen en helemaal geen flats of andere hoge gebouwen. Ook zie je veel groenen ruime tuinen. Alles in Peize is gebouwd rondom de hoofdstraat de Groningerweg die later overloopt in de Roderweg. Verder is de hoofdstraat een belangrijke straat, hier vind je bijvoorbeeld de lokale supermarkt, verschillende restaurantjes en cafeetjes, de makelaar, de kerk, de PaiserMeul. Ook de bank bibliotheek enzovoort zijn in deze straat te vinden.